“เยาวราช” ถิ่นชุมชนจีนโพ้นทะเลเก่าแก่ของไทย ไม่ใช่แค่ถนนเยาวราชที่เรารู้จัก แต่รวมถึงชุมชนสำเพ็ง ทรงวาด เจริญกรุง ผดุงด้าว พาดสาน และตลาด
ไม่ว่าจะคนรุ่นใหม่ คนรุ่นเก่า ต่างก็รู้จักเยาวราชกัน เพราะเป็นถื่นที่เรียกได้ว่า “ถ้าอยากหาของกินอร่อยๆ ให้มาที่เยาวราช”
ถ้าให้พูดถึงความวุ่นวายของเยาวราชละก็ ยอมรับได้เลยว่ามาก เพราะการจราจรคับคั่งไปด้วยรถยนต์ รถเมล์ รถมอเตอร์ไซค์ รถเข็นส่งสินค้า ที่สำคัญคือประชาชนที่เดินตามถนน ซอก ซอยเยาวราชอีก ซึ่งทุกวันจะเนืองแน่นไปด้วยคนต่างสัญชาติ แต่นี่แหละคือเสน่ห์ของเยาวราชที่ดึงดูดผู้คนให้เข้ามาอย่างไม่ขาดสาย
เยาวราชนั้น เป็นถิ่นที่รวมคนจีนจากทุกหมู่เหล่า ตั้งแต่สมัยก่อนจีนโพ้นทะเลที่มาจากต่างมณฑลกัน ต่างมารวมตัวทำงาน ค้าขายที่เยาวราชทั้งนั้น ไม่ว่าจะรุ่นพ่อ ถึงรุ่นลูก ต่างอยู่เยาวราช จริงอยู่ที่อาจจะมีของขายที่ปรับเปลี่ยนตามสมัย แต่ที่แน่ๆ ถ้าพูดถึงร้านทอง เชื่อว่าทุกคนก็คิดเหมือนกันว่า ร้านทองที่เยาวราช
ที่สำคัญเยาวราชยังเป็นจุดที่เหล่าคนจีน หรือคนไทยเชื้อสายจีนเอง จะมาจับจ่ายใช้สอย ตามเทศกาลจีนต่างๆที่มีในไทย ไม่ว่าจะเป็นเทศกาลตรุษจีน เช็งเม้ง สารทจีน ก็ต้องไปซื้อเครื่องกระดาษ ของไหว้เทพเจ้า ที่เยาวราชซึ่งมีครบทุกอย่าง รวมถึงการเลี้ยงฉลองก็ต้องไปกินอาหารจีนในเยาวราช หรือจะเตรียมรับการแต่งงานในหมู่เครือญาติ ก็จะเตรียมสินสอดทองหมั้น ซื้อทอง ซื้อขนมแต่งงาน ซื้อทองใช้ในพิธีแบบคนจีนที่เยาวราชทั้งนั้น เรียกว่า “มาเยาวราชทั้งที ได้ของที่ต้องมีต้องใช้ครบทุกอย่าง”
เมื่อถามว่า ของที่มีมีแค่ในเยาวราชหรือเปล่า คำตอบกลับไม่ใช่ เพราะของที่ต่างพูดมาทั้งหมดนั้น กลับมีจากแหล่งต่างๆเช่นกัน แต่สาเหตุที่คนจีน หรือคนไทยเชื้อสายจีน ต่างมาเยาวราชนั้น เพราะ เป็นการระลึก หรือการทำตามธรรมเนียม ตามรุ่นก่อนๆ และที่สำคัญคือ เพราะเยาวราชเป็นแลนมาร์คในการที่ครอบครัวจะมาเจอกัน หรือมาเดินเล่น ซื้อของตามเทศกาลด้วยกันต่างหาก
กลิ่นอายความเก่า ความเป็นครอบครัวจีน ที่เยาวราชจะแตกต่างจากร้านอาหารจีนที่อื่น ไม่ว่าจะเป็นในเรื่องของอาหาร ที่ก๋วยเตี๋ยวในเยาวราชส่วนใหญ่ไม่ใส่ถั่วงอก เพราะถั่วงอกเหม็นเขียวและทำลายรสน้ำแก หรือจะการดูแลผู้ใหญ่ภายในโต๊ะ ที่คนอายุน้อยกว่ามักจะเป็นคนที่คอยตักน้ำแกงแยกเป็นถ้วยๆให้ผู้ใหญ่ภายในโต๊ะ หรือจะเอกลักษณ์ของคนจีนแต้จิ๋วที่ริการนํ้าชาให้ดื่มล้างปาก เรียกได้ว่าถ้าเป็นคนจีนแล้วไม่ว่าจะส่วนไหนของประเทศไทยต้องมีสักครั้งที่ได้เข้ามาในเยาวราช
คนจีนโพ้นทะเลที่เดินทางเข้ามาใช้ชีวิตอยู่ในไทยนั้น ต่างทำมาค้าขาย ประอบอาชีพสุจริตกัน และที่นิยมอย่างมากในหมู่คนจีนคือ “นิยมเก็บทองเป็นทุน” เพราะคนจีนในยุคแรกที่มาเมืองไทย ไม่รู้ภาษาไทย และยังมีข้อห้ามตามกฎหมายสำหรับต่างด้าว คนจีนจึงนิยมเก็บทองเพราะมั่นคง สะดวกในการเคลื่อนย้าย เพราะคนจีนอาศัยอยุ่เรือนไม้ปลูกติดๆกัน ทำให้เวลาเกิดเพลิงไหม้ ต้องรีบขนย้ายทรัพย์สิน ซึ่งทรัพย์สินอื่นก็ค่อนข้างขนย้ายยาก จะมีแต่ทองนี่แหละที่มูลค่ามากและขนได้อย่างสะดวกกว่าสิ่งอื่นๆ อีกทั้งทองยังใช้เป็นเครื่องประดับและเป็นทุนสำรองเมื่อต้องการลงทุนการค้าหรือเวลาขัดสน
ความเจริญรุ่งเรืองทำให้เยาวราชคึกคักมีชีวิต และด้วยความความหนาแน่นของผู้คนที่อยู่อาศัยมากขึ้น เยาวราชที่เคยเป็นบ้าน เป็นร้านค้า เป็นที่ทำงานประกอบอาชีพ เริ่มเปลี่ยนไป ราคาที่ดินในเยาวราชสูงขึ้นจนหลายคนสู้ไม่ไหว หรือขายที่ทำกำไรแทน คนเยาวราชส่วนหนึ่งจึงขยับขยายออกไปพักอาศัยนอกพื้นที่อาศัยชุมชนทำการค้า เยาวราชเป็นพิพิธภัณฑ์ที่สร้างจากชีวิต วิญญาณของคนจีนโพ้นทะเลที่จำลองมาจากบ้านเดิมนั่นเอง
